معرفی و تحلیل نقوش گِلنبشته‌های آغازایلامی
خليل‌الله بيک‌محمدي[1] و نسرین بیک‌محمدی[2]
مجله کندوکاو(مجله علمی تخصصی باستان شناسی دانشگاه آزاد همدان)، پاییز و زمستان 1390، شماره 4، ص6 تا 26.
چكيده
از جمله یافته‌های برخی از محوطه‌های اواخر هزاره چهارم ق.م ایران می‌توان، به گل‌نبشته‌هایی اشاره کرد که پرده از واقعیت‌های دوران آغازنگارش با تمرکز بر پیدایش سیستم‌های مدیریتی و اداری در جنوب‌غرب، غرب، فلات‌مرکزی و جنوب‌شرق ایران بر می‌دارند. بررسی سیستم پیچیده اداری آغازایلامی که در قالب استفاده از فن‌آوری گل‌نبشته‌های شمارشی برای ثبت‌وضبط و با استفاده از مهرهای استوانه‌ای برای ایجاد نقش برروی آن تعریف شده است. آغازایلامی واژه‌ای است برای سیستم نوشتاری که در دشت شوشان و سرزمین‌های مرتفع غرب ایران و شرق بین‌النهرین بین 3100 تا 2900 پ.م پدیدار گشته و سیر تحول آغاز ایلامی اهمیت و جایگاه تجارت فرامنطقه‌ای در دوره‌ی شکل‌گیری جوامع پیچیده در ایران بوده است.
گل‌نبشته‌ها، از مهم‌ترین یافته‌های دوره آغازایلامی است که اولین نمونه‌های نگارش، هم‌راه با تصاویری زیبا برروی آن‌ها نقش بسته‌اند. نقش‌مایه‌های این صفحه‌های گلی شامل: نقوش هندسي، گیاهی، انساني، حيواني و اسطوره‌ای با موضوعات مختلف شکار، کارروزانه، موضوعات آیینی-اسطوره‌ای که اندیشه نگارگران دوران آغاز نگارش را به‌نمایش می‌گذارند.
اما بحث اين پژوهش در؛ شيوه، سبك و اسلوب ساختار نقش‌مایه‌ها در مبادی زيبايي شناختي، مباني بصری و آرایش نقوش گل‌نبشته‌ها قرار گرفته است. گل‌نبشته‌های آغازایلامی برخلاف گل‌نبشته‌های اروکی که معمولاً پشت و روی آن‌ها به نقش آراسته هستند، نقش بیش از یک اثر مهر بر آن‌ها دیده نمی‌شود، یا به ندرت بر روی کل سطح گل‌نبشته‌ها کشیده شده و فضای نوشتاری بیش از تصویر، خودنمایی می‌کند. در ادامه دستاورد بررسی موتیف‌های گوناگون گل‌نبشته‌های با روش مطالعات کتابخانه‌ای خواهد آمد.
کلید واژه‌ها:
آغازایلامی، گِل‌نبشته، نقوش، ساختار اداری